Türkiye'nin en iyi sağlık internet sitesine hoş geldiniz.

Gebeler ve Emziren Anneler İçin İyot Desteğinin Önemi

İyot vücudun tiroid hormonu üretebilmek için kullandığı ve insanların çok küçük miktarlarda gereksinim duyduğu, dışarıdan alınması gereken olmazsa olmaz bir besin maddesidir.

İyot eksikliği, global bir sağlık problemidir ve yaşamın her döneminde insan sağlığını olumsuz etkiler. Doğum öncesi (fetusda), doğum sonrası erken bebeklik-çocukluk çağında ve büyük çocuklar ile erişkinlerde de değişik tablolarla kendini gösteren çeşitli sağlık problemlerine yol açar. Dünya nüfusunun yaklaşık %40'ı iyot eksikliği riski altındadır.

Boynumuzun ön kısmında yer alan ve "tiroid bezi" olarak bilinen organımız tiroid hormonlarını yapmak için iyot kullanır. Bu hormonlar, doğumdan önce anne karnındaki fetusun ve bebeklik ile erken çocukluk dönemindeki çocukların sağlıklı beyin ve sinir sistemi gelişimleri için çok önemlidir.

Gebe kadınların iyot gereksinimi, gebe olmayanlara göre %66 oranında artar. Bu nedenle gebelerin ve emziren annelerin yeterince iyot almaları çok önemlidir. Tüm insanlar gibi gebeler de iyodu, tiroid bezlerinde depolarlar. Bu küçük bezde sadece çok az miktarda iyot depolanabildiği için fazlası vücuttan atılır.

Gebelerin ve emziren annelerin ne kadar iyot ihtiyaçları vardır?

Yetişkin bir birey için önerilen günlük iyot alımı, 150 mikrogramdır. Gebelerin günde 220 mikrogram iyot almaları önerilmektedir. Emziren anneler ise, günde 290 mikrogram iyot almalıdır. Aynı şekilde, Dünya Sağlık Örgütü, gebelerin ve emziren annelerin, günde 250 mikrogram iyot almalarını önermektedir. Gebelikte ve emzirme döneminde iyot gereksinimi arttığı için ve diyetleri ile yeterince iyot alma olasılıktan düşük olduğu için diyetin iyot içeriğinin desteklenmesi gereklidir.

Gebeler ve emziren annelerin iyot gereksinimleri niçin toplumun diğer kesimlerine göre daha fazladır?

İnsanlar iyodu tiroid bezlerinde depolarlar. Gebelikte tiroid bezi özellikle çok çalışır ve her zaman olduğundan %50 oranında daha fazla tiroid hormonu üretir. Tiroid bezinin, anne ve fetusu desteklemek amacıyla yeterince tiroid hormonu üretebilmesi için annenin iyot alma gereksinimi artar.

Eğer gebelikten önce annenin İyot alımı yetersiz ise, annenin depolan ekşitebilir ve gebeliğin daha sonraki dönemlerinde doğmamış bebeği desteklemek için yetersiz kalabilir. Emziren annelerde tiroid hormonlarının yapımı normale döner. Buna karşılık, emziren annelere de iyot desteği önerilmektedir. Çünkü anne sütü alan bebeklerin tek iyot kaynağı, anne sütündeki iyottur. Anne sütü alan bebeklerin iyot ihtiyaçtan günde 90-100 mikrogramdır. Bebekler bu iyodu kendi tiroid hormonu rezervlerini oluşturmak için kullanırlar.

İyot yetersizliğinin nedenleri nelerdir?

Yeryüzünde bulunan iyodun büyük bir bölümü; buzul, kar ve yağmurlarla toprağın yüzeyinden alınarak rüzgâr, ırmaklar ve sellerle okyanus ve denizlere taşınmakta ve buralarda buharlaşarak, yağmur ile birlikte yeniden toprağa dönmektedir. Bunun bir sonucu olarak, özellikle deniz yosunları ve deniz ürünleri iyot açısından iyi kaynaklar arasındadır. Ancak, doğada çok az olması nedeniyle bir ton deniz suyunda bile yalnızca 50 mg iyot vardır.

Besin kaynakları üretildiği ortamın iyot içeriğini yansıtır. Sürekli yineleyen seller ve dağlık bölgelerdeki toprak erozyonu, toprakta iyot yetersizliğine neden olur. Özellikle dağlık bölgelerdeki topraklarda yetişen bütün bitkiler, yetersiz miktarda iyot içermekte, sonuçta besin tüketimleri tamamen bu topraklarda yetişen yiyeceklere bağlı olan insan ve hayvanlar da iyodu yetersiz almaktadırlar. Ayrıca, yiyeceklerde bulunan "guatrojen" denen antitroid bileşiklerinin tiroid bezinde iyot taşınmasını engelleyerek, iyot yetersizliğinin oluşmasında rolü olduğu bilinmektedir. Antitiroid bileşiklerinin en önemlileri; lahana, karnı bahar, brüksel lahanası, şalgam, turp vb. sebzelerde bulunan glikosinolat türevi guatrinlerdir.

İyot yetersizliği hastalıklarının önlenmesi için kullanılan yöntemler nelerdir?

İyot yetersizliğinin olduğu bölgelerde alınacak başlıca Önlem, kişilerin günlük iyot alımlarım artırmaktır. Özellikle bu önlem, guatr bulgusunun henüz bulunmadığı çocuklarda ve erişkinlerde daha etkili olup, iyot alımındaki artış, var olan guatrı tedavi etmekten çok, guatrın görülme sıklığının azalmasında etkili olmaktadır. Bunu sağlamak için yapılan uygulamaların temeli, sık yenen besinlerin iyotla zenginleştirilmesine dayanmakta ve pek çok ülkede,

Tuzun iyotlanması

Ekmeğe iyot katılması

İyot tabletleri kullanılması

İyotlu yağ enjeksiyonu ya da iyotlu yağ kapsülleri kullanılması yöntemleri kullanılmaktadır.

Tuzun iyotlanmasının teknik olarak basit olması ve tuzda; renk, koku, tat değişikliği olmaması nedeniyle dünyada en sık kullanılan yöntem, tuzun iyotlanmasıdır.

Gebeler ve emziren anneler yeterince iyot alamazlar ise ne olur?

Bebeğin anne karnında, iyot eksikliğine maruz kalınması, bebeğin beyin gelişimini olumsuz etkiler. Özellikle gebeliğin ilk yarısında annenin tiroid hormonları çok önemlidir çünkü fetus kendisi tiroid hormonu üretmeye 16-18. gebelik haftası civarında başlar, bu zamana kadar annenin tiroid hormonları bebeğin gelişiminden sorumludur.

Beynin tabakaları. Özellikle de dış katmanları 6 ile 24. gebelik haftalarında gelişir. Annede iyot eksikliği varsa, fetus beyninde nöronların (sinir sistemi hücrelerinin) gelişimi, büyümesi, nöronlar arası iletişimi sağlayan dallanmalarının gelişimi, bu olgunlaşma süreci için gerekli olan nöronların beyin içindeki göçü, iletileri sağlayan myelin kılıfının olgunlaşması, beyin katmanlarının normal gelişimi zarar görür.

Annede iyot eksikliği düşüklere, küçük doğumlara, doğumsal anormalliklere, zeka geriliklerine, artmış bebek ölümlerine ve (zeka geriliği, sağırlık, öğrenme güçlüğü, spastisite, şaşılık, boy kısalığı ile karakterize) "kretenizm" denilen ciddi bir tablonun ortaya çıkmasına neden olur.

Öğrenme güçlüğü ve davranışsal nörolojik problemler, ağır iyot eksikliğinde görülmekle birlikte, hafif ve orta iyot eksikliklerinde de görülebileceğine dair veriler mevcuttur.

Doğumdan sonra çocukluk çağlarında ise iyot eksikliği, tiroid bezinin büyümesi (guatr) ve hipotiroidi tablosunun ortaya çıkmasına neden olur. Yorgunluk, uyuşukluk hissi, kuru saç, saç dökülmesi, göz kapaklarında-bacaklarda şişme, cilt kuruluğu, boğuk ses, konsantrasyon bozukluğu ve konuşmada yavaşlama, kabızlık, kilo alımında artış vb. gibi pek çok belirtiye sebep olur.

İyot desteği alan gebelerin ve emziren annelerin çok yüksek doz iyot almaları mümkün mü?

Hayır. Hafif düzeyde iyot eksikliği olan gebelerin önerilen günlük 150 mikrogram iyot alımı ile aşırı dozda iyot almaları söz konusu değildir.

Günde 150 mikrogramdan daha fazla iyot almanın faydası var mıdır?

Hayır. Gebelere ve emziren annelere önerilen günde 150 mikrogramlık iyot verilmesi yeterli iyot düzeylerini sağlamaktadır. Sadece çok az miktardaki iyot depolanabilmektedir. Fazlası atılmaktadır.

Gebelerin ve emziren annelerin kullanmamaları gereken iyot destek ürünleri var mıdır?

Evet. İyot desteği olarak verilen ve yosundan elde edilen ürünleri önerilmemektedir. Çünkü bu ürünlerdeki iyot miktarları değişkendir. Ayrıca civa gibi ağır metaller ile bulaşmış olabilirler. Gebeler ve emziren anneler, kullanmış oldukları multivitamin preparatlarında iyot bulunup bulunmadığını kontrol etmelidir.

Destek olarak alınan iyot preparatlarına ne zaman başlanmalı ve ne zaman kesilmelidir?

Kadınları iyot desteği almalarında gebelik planladıkları ve korunmayı bıraktıktan dönemde başlamalarını ve gebelik ve emzirme süresince devam etmeleri önerilmektedir. Gebelik planlamayanların ise gebeliklerini öğrenir öğrenmez doktor kontrolünde doğrultusunda iyod desteğine başlamaları önerilmektedir.

İyotlu tuz kullanımının sakıncalı olduğu durumlar var mı?

Bazı tiroid hastalarının, örneğin Graves Hastalığı (Hypertiroidism), Hypertiroidism fazındaki Hashimoto Tiroiditi hastalarının ve sıcak nodulu olan hastaların iyotlu tuz kullanmaları sakıncalıdır. Bu nedenle Sağlık Bakanlığı'nca bu tür hastaların kullanımı için 250 g'lık ambalajlarda iyotsuz sofra tuzu üretilmesine yönelik düzenleme getirilmiştir.

Ögeyi değerlendirin
(0 oy)

Yorum yapın

Site İçi Arama